ELBURG - Vrijdag 27 januari 2023 om 13.00 uur wordt in Elburg voor de tweede keer de Holocaustherdenking gehouden. De organisatie ligt in handen van Museum Sjoel Elburg. Medewerking wordt verleend door de gemeente Elburg en leerlingen van het Nuborgh College, locatie Oostenlicht.
Gesprek met Teun Breen over de Holocaustherdenking in Elburg. Teun Breen is lid van het bestuur van Museum Sjoel Elburg en tevens lid van de Educatiecommissie.
Tekst gaat verder onder het interview.
Het programma van de Holocaustherdenking in Elburg ziet er als volgt uit:
1. Welkom door de voorzitter van Museum Sjoel Elburg; ds. J. Swager
2. Toespraak door vertegenwoordiger gemeente Elburg; burgemeester J.N. Rozendaal
3. Een Joodse familie in Elburg; door Mirjam Samson-van de Span
4. Dramatische uitbeelding van de Jodenvervolging; door ongeveer 12 OT3-leerlingen van het Nuborgh College, locatie Oostenlicht
5. Oplezen van de namen van de Joodse slachtoffers uit Elburg; door een leerling
6. Kaddisj-gebed (gebed voor de zielenrust van de overledenen); door Willy Samson
7. Minuut stilte
8. Steentjes leggen op de plank bij de poort van de begraafplaats
9. Einde plechtigheid
Idee
Vorig jaar, in 2022, werd voor het eerst in Elburg de Holocaust herdacht. Het idee was ontstaan bij Bep de Waard-Ruijs, lid van de tentoonstellingscommissie van Museum Sjoel Elburg en kenner van de geschiedenis van de Joden in Elburg. Zij legde de vraag neer bij het bestuur van Museum Sjoel Elburg of het mogelijk was op plaatselijk niveau de Holocaust te herdenken. Haar voorstel werd opgepakt en uitgewerkt door de bestuursleden Jan Swager, Teun Breen en Gerard van der Velde. Op 27 januari 2023 is het wederom zover.
Waarom 27 januari?
Op 27 januari 1945 werd concentratiekamp Auschwitz bevrijd. Daarom is deze datum door de Verenigde Naties aangewezen als internationale herdenkingsdag voor de Holocaust.
Rampjaren
De dramatische uitbeelding tijdens de Holocaustherdenking in Elburg concentreert zich rond zes rampjaren:
70: Het begin van de verstrooiing van de Joden begon in 70 na Christus na de verwoesting van Jeruzalem door de Romeinen. Na een beleg van twee jaar werd de Joodse opstand neergeslagen met de bestorming van Jeruzalem door de latere keizer Titus. De Joodse tempel werd voor de tweede keer verwoest.
1099: Tijdens de eerste kruistocht in 1096 werden in het Duitse Rijnland duizenden Joden vermoord, die zich niet wilden laten dopen, en beroofd van hun eigendommen. In 1099 werd Jeruzalem ingenomen waarna de Joden werden verzameld in de synagoge en daar levend verbrand, terwijl de kruisvaarders rond marcheerden en ‘Christus wij aanbidden U’ zongen.
1290: De Joden werden door koning Eduard de Eerste in 1290 uit Engeland verbannen omdat veel mensen schulden hadden bij Joodse geldleners. Pas in de zeventiende eeuw mochten de Joden terugkomen.
1311: In Frankrijk gebood koning Filips de Schone in 1311 alle Joden binnen twee dagen zijn rijk te verlaten. Het was koning Karel de Waanzinnige die in 1394 de Joden definitief uit Frankrijk verdreef. Het was de vijfde keer binnen vier eeuwen dat een Franse koning besloot de Joden te verbannen.
1348: Na de uitbraak van de pest in 1347, ‘de zwarte dood’, stierven ook arme Joden aan de pest, maar veel minder dan christenen. Dat wekte argwaan op en de Joden kregen de schuld want ze zouden de waterbronnen hebben vergiftigd.
1492: Koning Ferdinand en koningin Isabella van Spanje besloten in 1492 dat binnen vier maanden alle Joden zich tot het christendom moesten bekeren of het land verlaten’; 150.000 Joden moesten vluchten en velen gingen naar het buurland Portugal, waar ze vijf jaar later toch gedwongen werden tot de doop.
Shoah, Holocaust
Aan het eind wordt verteld waar de machtsovername van Hitler in 1933 in Duitsland uiteindelijk toe leidde: in de gruwelijke moord op ongeveer 6 miljoen Joden. De Jodenvervolging en vernietiging door de nazi's wordt de Holocaust genoemd. De Joden gebruiken liever de term Shoah, wat Hebreeuws is voor ‘vernietiging’ of ‘ramp. Een ramp is iets wat je overkomt. Het woord Holocaust komt uit het Grieks en betekent ‘offer’. Een offer is iets wat van je geëist kan worden, dus opgelegd, maar een offer kan ook vrijwillig gebracht worden. Vooral door deze laatste betekenis spreken Joden liever van de Shoah.